

Vücudumuz, kendisini korumak için yapısında bulunmayan yabancı maddelerle karşılaştığında onlarla savaşan bir bağışıklık sistemine sahiptir. Bazı insanlarda bağışıklık sistemi, vücuda zararlı olmayan maddeleri düşman olarak algılar ve onlara karşı saldırıya geçer. Bu saldırı sırasında bağışıklık hücreleri tarafından salgılanan maddeler vücutta kaşıntılı döküntülerden şok tablosuna kadar değişen belirtilere neden olabilir. Bu duruma alerji, neden olan maddelere alerjen denir. Yani alerji aslında bir aşırı duyarlılık reaksiyonudur.
Neden olur?
Alerjik hastalıklar çocukluk döneminde erkek çocuklarda, ergenlikten sonra kızlarda daha sık görülmektedir. Alerjik reaksiyonların ortaya çıkmasında kişilerin genetik yapılarıyla gelen bir yatkınlık söz konusudur. Bununla beraber yatkınlığı olan her bireyde alerjik hastalıklar ortaya çıkmamaktadır. Anne karnında ve doğumdan sonra içinde bulunduğumuz çevre koşulları da alerjinin ortaya çıkmasında rol oynamaktadır. Beslenme, sigara ve hava kirliliği maruziyeti, erken yaşta doğal yaşamla iç içe olma, erken yaşta bazı viral enfeksiyonlara maruz kalma, alerjenlerle temas gibi çeşitli etkenler alerjinin ortaya çıkmasında rol oynamaktadır.
Belirtileri nelerdir?
Çocuklarda alerji kendini oldukça farklı tablolarla gösterebilmektedir. Hava yolu alerjenleri (ev tozu akarları, polenler, hayvan epitelleri, küf mantarları,vb) ile duyarlanan çocuklarda astım, alerjik rinit, egzama gibi hastalıklar görülebilmektedir. Besinlere karşı alerjisi olan çocuklarda atopik dermatit, mide bağırsak sistemi belirtileri (özefajit, proktokolit, vb), hayatı tehdit edebilen, birçok organ sisteminin katıldığı ve şok tablosuna neden olabilen anafilaksi tablosu ortaya çıkabilir. Arı venomuna alerjiik olan çocuklarda da anafilaksi tablosu gelişebilir. Bazı ilaçlar da çocuklarda basit deri döküntülerinden anafilaksiye kadar değişen şiddette alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir.
Alerjik hastalıklar vücutta hemen her sisteme ait belirtiler gösterebilir.
Deride kaşıntılı kabarık plaklar halinde döküntüler (kurdeşen/ürtiker) ve egzama tarzı yaralar en sık görülen belirtilerdir.
Solunum sisteminde, üst hava yollarında burun akıntısı, kaşıntısı, tıkanıklığı, hapşırma, alt hava yollarında nefes darlığı, öksürük, göğüs ağrısı, egzersizle çabuk yorulma şeklinde belirtiler görülebilir.
Mide bağırsak sisteminde, kusma, ishal, kanlı kaka, yemek yerken yutma zorluğu, takılma hissi, gıda reddi gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Birden çok sistemin katılımıyla daha ağır bir tablo olan ve hayatı tehdit edebilen anafilaksi tablosu da alerji sonucu ortaya çıkar.
Nasıl anlaşılır?
Çocuklarda belirtilerin bazı alerjenlerle tetikleniyor olması, bu belirtilere neden olabilecek diğer hastalıklara ait muayene ve test bulgularının olmaması durumunda alerjik hastalıklardan şüphe edilir. Bu durumda deriye uygulanan , kanda bakılan ve solunum fonksiyonları ile ilgili testlerden yardım alınır. Bazı durumlarda alerjinin gösterilmesi için alerji yapan maddenin düşük dozlarda ve reaksiyona müdahale edilebilir koşullarda çocuğa verilerek izlenmesi şeklinde yapılan provokasyon testleri uygulanır.
Nasıl tedavi edilir?
Çocuklarda alerjik hastalıkların tedavisi daha çok alerjiye neden olan maddelerden kaçınma, belirtilerin ortaya çıkmasını azaltmaya yönelik önlemler alınması, koruyucu ilaçlar kullanılması ve belirtiler ortaya çıktığında onların ilaçlarla tedavi edilmesi şeklindedir. Alerjik hastalıkların birçoğu için hastalığı ortadan kaldıracak bir tedavi yöntemi yoktur. Bununla beraber bu hastalıkların bir kısmı çocuk büyüdükçe kendiliğinden tamamen geçerler. Burada önemli nokta, hastalık devam etse bile, alerjik hastalıkları olan çocukların, ilaçlarını tedavilerini düzenli kullanmaları ve almaları gereken önlemlere dikkat etmeleri durumunda sağlıklı ve aktif bir hayat geçirebilmeleridir. Alerjik hastalıklar iyi tedavi edildiğinde çocuklar mutlu, canlı, üretken bir hayat sürdürebilirler.
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı
Dr. Şükrü Cido
Türkiye Hastanesi